Árituð tilvísun forseta til fyrirvara Alþingis og ný Icesave lög.

Eftirfarandi grein eftir undirritaðan og Eirík Svavarsson lögmann birtist í Morgunblaðinu í dag.

---

 Árituð tilvísun forseta til fyrirvara Alþingis og ný Icesave lög.

Í september staðfesti forseti Íslands, hr. Ólafur Ragnar Grímsson, lög nr. 96/2009 um ríkisábyrgð vena Icesave. Alþingi hafði þá samþykkt ríkisábyrgð með sérstökum fyrirvörum sem voru afleiðing þverpólitísks samstarfs þingmanna úr öllum flokkum. Einnig komu að gerð fyrirvaranna fjöldi sérfræðinga og áhugafólks úr röðum almennings.

Með hliðsjón af þessu kaus forseti Íslands að staðfesta lögin með sérstakri áritaðri tilvísun til fyrirvara Alþingis. Um leið og hann staðfesti lögin, þann 2. september 2009,  gaf hann út yfirlýsingu sem sjá má á heimasíðu forsetaembættisins. Í tilvísun forseta sagði meðal annars að fyrirvararnir sem Alþingi samþykkti tækju að hans mati mið af: „sanngjörnum rétti þjóðarinnar, hagsmunum Íslendinga á komandi árum og alþjóðlegri samábyrgð."

Með sérstakri áritaðri tilvísun til fyrirvara Alþingis hefur forseti ítrekað að hann telji fyrirvarana svo mikilvægan hluta laganna að staðfesting hans hafi krafist sérstakrar tilvísunar til þeirra. Af þessari sérstöku áherslu forseta má því álykta að án fyrirvaranna hefði hann synjað lögunum staðfestingar. Að öðrum kosti hefði sérstakrar tilvísunar til þeirra tæpast verið þörf. Þar fyrir utan er sérstök árituð tilvísun forseta Íslands við staðfestingu laga að öllum líkindum fordæmalaus í lýðveldissögunni.

Ný Icesave lög fella niður marga fyrirvara Alþingis.

Alþingi Íslendinga hefur nú til meðferðar frumvarp sem felur í sér grundvallar breytingar á  lögum nr. 96/2009 um ríkisábyrgð vegna Icesave. Margir fyrirvarar Alþingis sem forseti vísaði til í sérstakri áritun sinni eru felldir niður að hluta eða í heild. Sem dæmi um mikilvæg ákvæði í þessu sambandi sem nú eru í gildi í fyrirvörum Alþingis má nefna fyrirvara um lok ríkisábyrgðar árið 2024 og fyrirvara um að allar greiðslur skuli háðar ákveðnu hámarki miðað við hagvöxt. Í nýju frumvarpi er fallið frá þessum fyrirvörum og  gert ráð fyrir því að ríkisábyrgð hafi engan endi, heldur framlengist um fimm ár í senn þar til skuldin er að fullu greidd. Jafnframt er gert ráð fyrir að vextir skuli ávallt greiddir utan greiðsluhámarks, óháð íslenskum hagvexti. 

Af þessu er ljóst að sérstök árituð tilvísun forseta Íslands til fyrirvara Alþingis hlýtur að hafa gildi ef þetta nýja Icesave frumvarp verður samþykkt á Alþingi og verður lagt fyrir forseta til staðfestingar.  Forseti Íslands setti sér, með áritaðri tilvísun í september s.l., ákveðin og skýr viðmið um að lög um ríkisábyrgð vegna Icesave skuli til að hljóta staðfestingu taka mið af „sanngjörnum rétti þjóðarinnar, hagmunum Íslendinga á komandi árum og alþjóðlegri samábyrgð." Þessi skilyrði taldi hann einungis vera uppfyllt með fyrirvörum Alþingis í núgildandi lögum. 

Getur forseti Íslands staðfest ný lög um Icesave miðað við eigin skilyrði?

Af ofansögðu má þrennt ljóst vera:

1.      Forseti Íslands taldi fyrirvara Alþingis forsendu staðfestingar laga um ríkisábyrgð vegna Icesave. Ekki er hægt að túlka sérstaka áritaða tilvísun hans til fyrirvara Alþingis á annan hátt.

2.      Ný lög um Icesave munu fella úr gildi marga af mikilvægustu fyrirvörum Alþingis, sem forseti lagði svo sérstaka áherslu á við staðfestingu laganna.

3.      Forseti hefur með opinberri yfirlýsingu sett sér og embætti sínu skýr viðmið um það hvaða skilyrði lög um ríkisábyrgð vegna Icesave skulu uppfylla til að hljóta staðfestingu forseta.

Í ljósi þessa hlýtur það að vera sanngjarnt að spyrja hvort forseti Íslands verði samkvæmur eigin yfirlýsingu, ef ný lög um ríkisábyrgð vegna Icesave berast honum til staðfestingar? Ef forseti leggur í raun og sannleika áherslu á að slík lög taki mið af hagsmunum Íslendinga á komandi árum, sem hann taldi fyrirvara Alþingis tryggja í september, á hann tæpast annarra kosta völ nú en að synja lögunum staðfestingar og leggja þau í dóm íslensku þjóðarinnar í þjóðaratkvæðagreiðslu. Slík staðfesta í máli sem varðar sanngjarnan rétt þjóðarinnar, þar sem óumdeilanlega er verið að leggja miklar efnahagslegar byrðar á núverandi og komandi kynslóðir Íslendinga, hlyti að teljast forseta Íslands til sóma. 

 

79 þúsund borga Icesave