Umsögn ASÍ um frumvarp vegna nýju Icesave samninganna er eitt arfaslakasta skjal sem ég hef nokkurntíma lesið.

Byrjum á að rifja upp að ASÍ forystan hefur frá því Svavarssamningurinn var undirritaður haldið því fram að Icesave deiluna verði að leysa sem allra fyrst, Alþingi bara verði að afgreiða málið hratt, staðfesta hvaða samning sem liggur fyrir.

Þetta gerðist þegar Icesave 1 var lagður fyrir í júní 2009. Engu máli virtist skipta ASÍ hversu slæmur þessi samningur var.  Einhliða skuldabréf íslenskra skattborgara, minnst 300 milljarða vaxtagreiðslur, fullveldisafsal og allar eigur íslenska ríkisins aðfararhæfar. Forysta ASÍ setti flýti og afgreiðslu málsins fram fyrir augljósa hagsmuni Íslenskra skattgreiðenda.

Þetta gerðist líka þegar Icesave 2 viðaukasamningarnir voru lagðir fram í október 2010.  Þá hvöttu Gylfi Arnbjörnsson og fleiri forseta Íslands til að skrifa strax undir Icesave lögin, sem tæp 25% kjörgengra Íslendinga skoraði á forseta að gera ekki. "Ég tel að við munum skaðast áður en tekst að umturna alþjóðlegu fjármálakerfi," sagði Gylfi þá, og að "klára þurfi málið, það sé komið í gegnum Alþingi og ótækt að opna það á ný." Aftur öll áhersla á flýti og afgreiðslu án tillits til innihalds samningsins.

Síðan Icesave 3 samningurinn frá desember 2010 kom fram hafa nánast allir sem tjáð sig hafa um málið bent á hversu miklu betri þeir líta út fjárhagslega fyrir íslenska skattgreiðendur. Í frumvarpinu sjálfu er reiknað út að munirinn á Icesave 2 og Icesave 3 sé 71% kostnaðarminnkun. Steingrímur og Jóhanna hafa bæði talað um það að árangur hafi náðst.  Jafnvel menn eins og Vilhjálmur Egilsson hafa dregið í land og játað að mikill árangur hafi náðst í þriðju samningalotunni miðað við fyrri samninga. En ASÍ og Gylfi eru enn við sama heygarðshornið og kunna ekki að skammast sín.

Fjárlaganefnd bað ASÍ að skila inn umsögn um frumvarp vegna Icesave 3 samningana. Sú umsögn er í stuttu máli óskaplega rýrt plagg, bæði að efni og innihaldi.  Ein og hálf blaðsíða, og er þá bréfsefnishaus og undirritun talin með. Jafnvel TIF, sem í raun skilar bara inn skjali til að segja að þau hafi verið með í samningagerðinni og hafi því ekkert meira um málið að segja, nær að segja það á tveimur og hálfri síðu. Greinilega metnaðarfull vinna hjá ASÍ.

Í þessari umsögn gerir Gylfi Arnbjörnsson, sem undirritar hana, ansi margt til að verja og breiða yfir fyrri afglöp sín og Alþýðusambandsins í málinu. Gylfi gerir sér hins vegar ekki grein fyrir því að þessi yfirbreiðsla er götótt og gagnsæ. Hvergi í umsögninni er nokkuð getið um efnisatriði frumvarpsins sem ASÍ átti að veita umsögn um. Einni setningu er vikið að efnisatriðum samninganna, sem Gylfa og ASÍ er svo óskaplega umhugað um að verði ... jú þið gátuð rétt til ... staðfestir án tafar.

Grípum hér niður í nokkur atriði umsagnarinnar:

1) Gylfi ræðir um muninn á fyrri og núverandi samningum:

Þetta er ótrúleg setning, komandi frá formanni samtaka sem á sínum snærum hefur t.d. hagfræðing í fullri vinnu. Það er ekkert flókið eða erfitt við að fjárhagslegan mun á Icesave 1 og Icesave 2. Fyrir utan það að forsendurnar eru útskýrðar nokkuð ítarlega í greinargerðinni með frumvarpinu sem ASÍ átti að veita umsögn um, tókst mörgum öðrum umsagnaraðilum ágætlega upp í því efni. Þar má t.d. nefna IFS greiningu, GAM Management og InDefence.  Að Gylfi Arnbjörnsson haldi því fram að erfitt sé að meta muninn á samningunum segir einfaldlega það að engin vinna fór í að skoða það.  Miðað við þetta lítur sannarlega út fyrir að Gylfi og félagar í ASÍ hafi hvorki lesið frumvarpið, greinargerðina né samningana sem þeim er svo annt um að koma í gildi.

2) Gylfi reynir að breiða yfir þann áþreifanlega árangur að vextir eru mun lægri en í samningunum sem hann vildi láta staðfesta 2009.

Það kom kyrfilega fram í löngum umræðum um Icesave 1 og Icesave 2 frá júní til desember 2009 að endurupptökuákvæði þeirra samninga voru fullkomlega ónýt. Í besta falli voru þau ákvæði loforð um teboð. Engin skylda lá á Bretum og Hollendingum að breyta neinu í skuldabréfinu eftir að það var komið í gildi, sama hvaða hörmungar dyndu yfir Ísland. Að halda því fram að "endurupptökuákvæði" Icesave 1 og 2 hafi gefið vonir um lækun vaxta síðar er algerlega óraunhæft og hreinlega ekki í neinni tengingu við raunveruleikann.

Þessi setning er þarna í þeim eina tilgangi að breiða yfir þá staðreynd að ASÍ barðist hart fyrir því að ábyrgð á einhliða skuldabréfi með 5,55% vexti (2,35 prósentustigum hærri en meðalvextir núverandi samninga), væri sett á íslenska skattgreiðendur án athugasemda.

3) Gylfi greinir  mismunandi stefnur sem málið hefði getað tekið:

Ef ég lít fram hjá þeirri staðreynd að þessi ambögutexti fer í mínar fínustu kennarataugar, þá eru þarna þrjú atriði sem ég geri alvarlegar athugasemdir við.

í fyrsta lagi, hvað á Gylfi við með að gefa í skyn að sjálfsgagnrýni vanti í Iceasve málinu? Íslendingar hafa lítið annað gert frá hruni en að gagnrýna eigið fjármála- og stjórnmálakerfi. Heil Rannsóknarskýrsla Alþingis hefur verið unnin og þar er "sjálfsgagnrýni á þá atburði sem urðu hér á fjármálamarkaði" upp á tæpar þúsund blaðsíður. Hvað vill Gylfi meira? Íslendingar hafa skipt um ríkisstjórn, skipt um Seðlabankastjórn, skipt um yfirmenn fjármálaeftirlits, og í Icesave málinu lýst ítrekað yfir pólitískum vilja til að taka ábyrgð á greiðslu 20.887 evra á hvern Icesave reikning. Gylfi Arnbjörnsson getur ekki haldið því fram sem rökum fyrir því að Icesave samninga hefði átt að samþykkja fyrr vegna þess að "sjálfsgagnrýni" skorti. Það sem skiptir máli í Icesave málinu er þetta: Þrátt fyrir alla þessa sjálfsgagnrýni, þá eigum við ekki að samþykkja hvaða samning sem er, hversu slæmur og áhættusamur hann er. En það er það sem Gylfi hefur talað fyrir frá upphafi og það er það sem þessi málsgrein er að segja í raun.

í öðru lagi, hvernig skilgreinir Gylfi "grundvallar hagsmuni okkar"? Það væri fróðlegt að fá nánari útskýringu á því hugtaki þarna, því að það má færa fyrir því rök í löngu máli að málflutningur Gylfa og ASÍ hafi frá upphafi Icesave málsins algerlega litið fram hjá "grundvallar hagsmunum okkar", a.m.k. eins og ég skilgreini þá. T.d. því grunnatriði að við eigum ekki að samþykkja samning sem hefur í för með sér 10-25% líkur á gjalþroti ríkissjóðs.

Í þriðja lagi er stórfurðurleg ályktun að Ísland hafi sett fram ítrustu kröfur og ekki sett okkur inn í vanda viðsemjenda okkar. Hvaða vanda? þær upphæðir sem Bretar og Hollendingar lögðu fram til að greiða út innistæður upp að 20.887 evrum eru smáaurar í heildarpakka sem þessi ríki hafa lagt fram til að bjarga eifin bankakerfi. Icesave krafa Bretlands nemur t.d. aðeins um 0,4% af þeim 512 milljörðum punda sem breska ríkið hefur lagt bönkunum til af skattfé. Eini vandi viðsemjenda okkar og alþjóðasamfélagsins er að innistæðutryggingakerfi Evrópusambandsins var og er meingallað, og það er pólitískt óhentugt að viðurkenna þann galla. Viðhalda verður blöffinu gagnvart innistæðueigendum svo þeir taki ekki út peningana sína. Fyrst og fremst þess vegna, þarf að sjást að Ísland borgi innistæður. Ísland er blóraböggull fyrir gallað kerfi ESB ríkjanna. Raunverulegur fjárhagslegur vandi Bretlands og Hollands vegna Iceasve er enginn.

Að halda því fram að Ísland hafi sett fram ítrustu kröfur í Icesave málinu er della. Ítrustu kröfur væru að borga ekki grónu á grundvelli þess að engin lagastoð er fyrir ríkisábyrgð á innistæðum í Evrópusambandinu eða á Íslandi. Þvert á móti hefur Ísland komið mjög langt til móts við ESB og viðsemjendur sína með Brussel viðmiðunum í nóvember 2008, þar sem skrifað var undir pólitíska lausn málsins. Hún fól það í sér að Ísland gekkst við greiðslum á lágmarkstryggingunni gegn því að fá samninga sem ekki knésettu landið og gerðu því kleift að endurreisa efnahagskerfið.  Íslendingar hafa alla tíð síðan staðið fullkomlega við sinn hluta þessa samkomulags. Aldrei hefur því verið lýst yfir að Ísland myndi ekki borga. Aftur og aftur hefur það verið áréttað að Ísland muni axla þessa ábyrgð, af ríkisstjórn, af forseta, í viljayfirlýsingum til AGS svo eitthvað sé nefnt.

Það má miklu frekar, og auðveldlega, halda því fram að samningsaðilar okkar hafi haldið fram ítrustu kröfum sínum og hreinlega ekki uppfyllt sinn hluta Brussel viðmiðana. Fyrsti samningurinn var með þvílíkum ólíkindum að það er furðulegt að nokkur íslensk samninganefnd hefði ljáð máls á því að skrifa undir það plagg, hvað þá ríkisstjórnin sjálf. Þar voru hagsmunir Íslands algerlega bornir fyrir borð. ASÍ krafðist þess að þeir yrðu samþykktir hið fyrsta. Annar samningurinn var litlu skárri og bar enn í sér stórhættu á gjaldþroti ríkisins eða eilífðarskuld þess með tilheyrandi álögum á skattgreiðendur áratugi inn í framtíðina. ASÍ krafðist þess að þeir yrðu samþykktir án tafar.

Að halda því fram að Íslendingar hafi verið óbilgjarnir og kröfuharðir í þessu máli er einfaldlega rangt Gylfi Arnbjörnsson. Þvert á móti hafa Íslendingar sýnt ótrúlega sanngirni gagnvart kröfum sem eiga sér enga lagastoð, og það þrátt fyrir tveggja ára langa kúgunartilburði viðsemjenda sinna á ýmsum vettvangi.

4) Gylfi reynir að kenna töfum Icesave málsins um skaddað lánstraust og glötuð tækifæri.

Hvaða "margir forsvarsmenn" eru þetta Gylfi? Það sem Gylfi er að skauta yfir hér eigin málflutningi til hjálpar er að þessir forsvarsmenn eru í raun aðeins tveir, annars vegar talsmenn Landsvirkjunar og hins vegar forstjóri Össurar.

Landsvirkjun hefur verið í vanda við að fjármagna Búðarhálsvirkjun. En skýringin er einföld, og hún er sú að sú fjármögnun átti að koma úr Evrópska fjárfestingabankanum, banka sem er stýrt beint af fjármálaráðherrum Evrópuríkjanna. Í stjórn bankans eiga því sæti fjármálaráðherrar Bretlands og Hollands.  Að öðru leyti hefur Landsvirkjun fjármagnað sig að fullu til 2012.

Forstjóri Össurar lýsti því í haust  hversu erfitt Icesave málið væri fyrir fjármögnun einkafyrirtækja. Stuttu síðar bárust fréttir af fullri fjármögnun Marel, þar á meðal frá þrem stærstu bönkum Hollands. Þar þurfti að vísa frá lánsfjáreigendum sem vildu lána Íslensku fyrirtæki.

Þessi flökkusaga um að Icesave stöðvi allar erlendar lánveitingar og fjárfestingar á ekki við nein rök að styðjast og það er sorglegt að sjá henni haldið fram af ASÍ eftir öll þau augljósu dæmi sem komið hafa fram um hið gagnstæða. Til frekari glöggvunar á þessu bendi ég á "Viðauka IV: Icesave og erlend fjárfesting" í umsögn InDefence hópsins til fjárlaganefndar um Icesave 3. Þar er gerð ágæt grein fyrir þessum málum.

Varðandi lánstraust er vert að skoða skuldatryggingaálagið. Skuldatryggingaálag Íslands (til 5 ára) í byrjun nóvember 2010 (7 mánuðum eftir þjóðaratkvæði um Icesave) var 273 punktar. Það er aðeins 90 punktum yfir meðalskuldatryggingarálagi Vestur-Evrópuríkja, sem á sama tíma var 184 punktar. Til samanburðar má nefna að Grikkland stóð þá í 852 punktum, Portúgal í 439 punktum og Írland í 583 punktum.  NB: þetta er staðan tæpum mánuði áður en Írar fengu risalán frá AGS og ESB. Það má líka benda á að skuldatryggingaálag Íslands fór upp í 675 punkta í febrúar 2010.  Icesave þjóðaratkvæði var 6. mars og síðan þá var Icesave óleyst fram í desember.  Á þeim tíma lækkaði álagið stöðugt um c.a. 400 punkta. Það er líka vert að benda á að síðan Icesave 3 samningurinn kom á borðið í desember hefur skuldatryggingaálag Íslands hækkað.

Að síðustu

Hér hefur verið vitnað í 14 línur af samtals 34 sem umsögnin samanstendur af. Afgangurinn tengist ekki Icesave málinu á annan hátt en að þar er Alþingi eggjað til að ljúka málinu sem fyrst, annað muni hafa alvarlegar afleiðingar sem taldar eru upp. Vissulega er einnig hægt að gera ákveðnar athugasemdir við þann málflutning, en það skal látið kyrrt liggja hér.

Eftir stendur að það er óskiljanlegt hvers vegna heildarsamtök launamanna skila svona hrákavinnu til Alþingis í jafn mikilvægu máli, þar sem þau hafa verið áberandi aðilar á öðrum vængnum. forysta ASÍ skuldar félagsmönnum sínum, íslenskum skattgreiðendum, að taka ábyrgari þátt í Icesave umræðunni sem framundan er heldur en hún hefur sýnt hingað til. Fyrsta skrefið gæti verið að draga þetta skjal til baka og skila alvöru umsögn um málið til fjárlaganefndar

Það er á almannavitorði að þrátt fyrir að enginn Icesave samningur liggi á borðinu þá hefur fjármálaráðuneytið fyrir nokkrum vikum síðan haldið fundi me

ð forkólfum viðskipta- og atvinnulífsins á Íslandi til að kynna þeim valin atriði úr því “samkomulagi” sem á að hafa náðst um grunnatriði málsins. Á þessum fundum var lögð áhersla á að samkomulagið væri nánast í höfn, nema að stjórnarandstaðan virtist ætla að standa í vegi fyrir því enn einu sinni.

Þessi taktík ríkisstjórnarinnar virðist nú hafa skilað þeim árangri að Vilhjálmur Egilsson og fleiri (skv. fréttum) eru farnir að hringja í þingmenn stjórnarandstöðunnar og hvetja þá til að styðja Icesave samning sem enn er ekki tilbúinn og hann sjálfur veit ekki hvað verður í á endanum. Fjármálaráðuneytinu hefur því tekist það ætlunarverk sitt að gera hagsmunaaðila eins og SA að lobbíistum sínum gagnvart stjórnarandstöðunni í Icesave málinu.

Ástæður þess að SA og Vilhjálmi liggur svo á að klára Icesave málið eru sama gamla bilaða platan: 1) að Icesave málið sé að stöðva erlenda fjárfestingu og erlent fjármagn fyrir íslensk fyrirtæki  2) að ekki sé hægt að afnema gjaldeyrishöft og þar með bæta stöðu íslenskra fyrirtækja nema ljúka Icesave málinu. Skoðum þetta aðeins betur.

1) Fyrirtækin Össur, Marel, Landsvirkjun og Icelandic Group hafa öll fengið aðgang að því fjármagni sem þau þurfa á að halda síðastliðið ár, þar af Marel og IG nú á síðustu vikum. Þessi endurfjármögnun svo mikilvægra fyrirtækja sýnir svart á hvítu að íslensk fyrirtæki njóta eðlilegra kjara á erlendum fjármálamarkaði miðað við stöðu íslensks efnahagslífs. Lítum stuttlega á tvö þessara dæma:

• Icelandic Group hefur endurfjármagnað erlendar skuldir fyrir um 125 milljarða evra á árinu. Erlendir bankar endurfjármögnuðu lán félagsins að stærstu leyti en Icelandic þarf að borga tæplega 300 punkta álag ofan á LIBOR fyrir fjármögnunina. Um er að ræða sambærileg kjör og íslenska ríkið fékk á lánum frá Norðurlandaþjóðunum vegna efnahagsáætlunar AGS. Engin merki eru um að Icesave málið hafi tafið eða skemmt fyrir endurfjármögnun Icelandic Group.

• Marel gerði nýlega samning við hóp sex alþjóðlegra banka um langtímafjármögnun að upphæð 350 milljónir evra. Meðal vaxtakjör í upphafi samnings eru EURIBOR/LIBOR + 320 bps og er reiknað með að vaxtaálag muni lækka á lánstímabilinu, í takt við aukinn fjárhagslegan styrk fyrirtækisins. Sex alþjóðlegir bankar, undir forystu ING Bank, Rabobank og ABN Amro standa að þessum heildar fjármögnunarpakka. Meðal þess sem vekur athygli í endurfjármögnun Marel er að vaxtakjörin eru svipuð og íslenska ríkinu bjóðast, og að stærstu bankar Hollands standa að fjármögnuninni. Ef einhverjir ættu að gjalda varhug við að lána íslenskum fyrirtækjum peninga hlytu það helst að vera nákvæmlega þessir bankar. Talsmenn Marel hafa tekið fram að Icesave málið hafi ekki einu sinni verið rætt í þessu sambandi.

Líta má á endurfjármögnun Marel hjá stærstu bönkum Hollands sem síðasta naglann í kistuna fyrir þessa goðsögn um að Icesave stöðvi alla efnahagslega uppbyggingu á Íslandi. Það er því rétt að menn hætti loksins að tyggja þessa úreltu tuggu í fjölmiðlum og leiti annarra skýringa á töfum á uppbyggingu efnahagslífsins, t.d. í stefnu ríkisstjórnarinnar sjálfrar gagnvart erlendum fjárfestum og fyrirtækjum.

Ein kjarnaspurningin hér innanlands í Icesave málinu hefur verið þessi:Hefur Icesave málið tafið uppbyggingu efnahagslífsins, skemmt fyrir íslenskum fyrirtækjum og sett “allt í frost” gagnvart Íslandi á erlendum fjármagnsmörkuðum undanfarið ár?

Það er auðvitað erfitt að segja með beinum rökum og tilvitnunum.  Enda hafa þeir sem halda þessu fram aldrei nefnt bein dæmi um þetta máli sínu til stuðnings. Aðeins liggja fyrir, því miður, óljósar alhæfingar ýmissa aðila um að þetta sé svona, óstuddar beinum rökum eða dæmum.  Hins vegar ber ekki að draga úr því að þetta mál hefur verið milli tannana á heimspressunni og hefur því eflaust haft einhver áhrif á íslensk fyrirtæki erlendis.  Fullyrðingar um Icesave fjármálafrostið eru samt sem áður greinilega stórlega orðum auknar miðað við það sem var nefnt hér að ofan.

Ein augljós staðreynd varpar þó nokkru ljósi á þetta atriði, skuldatryggingarálag Íslands.  Skuldatryggingarálag segir í mjög grófum dráttum til um traust fjárfesta á íslenska ríkinu. Sé skuldatryggingaálag lágt má draga þá ályktun að fjárfestar telji góðar líkur á að fá kröfur sínar greiddar. Eftir því sem traustið minnkar, hækkar skuldatryggingaálagið.

Hér er vert að skoða söguna frá því Icesave 2 var samþykkt á Alþingi við áramót 2010. Þegar forseti Íslands synjaði lögunum staðfestingar upphófst mikill kór um að íslenskt efnahagslíf og traust á íslenska ríkinu á erlendum mörkuðum myndi hrapa suður á bóginn yrði Icesave lögunum hafnað í þjóðaratkvæðagreiðslu.

Í byrjun febrúar 2010, mánuði fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna, var skuldatryggingarálag Íslands (til 5 ára) 675 punktar (6,75%).  Síðan þá hefur álagið farið lækkandi og í byrjun nóvember stóð það í 273 punktum.  Á meðan Icesave málið hefur staðið óleyst hefur traust erlendra fjárfesta á Íslandi farið vaxandi þannig að skuldatryggingaálagið hefur lækkað um 400 punkta.

Skuldatryggingaálag Íslands (til 5 ára) í byrjun nóvember var 273 punktar.  Það er aðeins 90 punktum yfir meðalskuldatryggingarálagi Vestur-Evrópuríkja, sem á sama tíma var 184 punktar. Til samanburðar má nefna að Grikkland stóð þá í 852 punktum, Portúgal í 439 punktum og Írland í 583 punktum. Það er athyglivert að þetta er staðan tæpum mánuði áður en Írar fengu risalán frá AGS og ESB.

Skuldatryggingaálag er ein af fáum tölum sem gefa til kynna hver raunveruleg staða Íslands er á erlendum fjármálamörkuðum.

2) Samkvæmt Seðlabankanum er ekki í spilunum að afnema gjaldeyrishöft á næstunni.  Seðlabankastjóri gaf miklu frekar upp boltann með að þau gjaldeyrishöft yrðu framlengd í Yfirlýsingu vegna gjaldeyrishafta frá 3. nóvember 2010. Þar segir t.d. í 8. lið:

Það er vert að taka það fram að þrátt fyrir að Seðlabankastjóri hafi áður verið óhræddur við að tala um Icesave málið í yfirlýsingum sínum þá er eftir því takandi að á það er ekki minnst hér.  Þetta er sérstaklega athyglivert í ljósi þeirrar áherslu sem SA og aðrir aðilar íslensks viðskipta- og atvinnulífs hafa lagt á að Icesave málið standi í vegi fyrir afnámi gjaldeyrishafta.

Ef við lítum á einfaldar staðreyndir þá er miklu líklegra að Icesave samningur sem bindur íslenska ríkið til að standa skil á greiðslum upp á tugi eða hundruð milljarða í erlendum gjaldeyri muni valda því að gjaldeyrishöft verði viðvarandi forsenda íslensku efnahangslífi mörg ár inn í framtíðina.  Það sem alltaf virðist gleymast er að Icesave kröfur Breta og Hollendinga eru í evrum og pundum, ekki í íslenskum krónum.

Ef “skuld” íslenska ríkisins er metin á 60 milljarða króna þarf að breyta þeim krónum í evrur og pund áður en greitt er. Til þess þarf ríkissjóður að afla gjaldeyris, þ.e. evrur og pund verða að vera til í sjóði sem hægt er að draga á.  Í því sambandi er rétt að athuga tvær staðreyndir:

a) Ríkissjóður Íslands á ekki allan gjaldeyri sem kemur inn í landið. Það eru útflutningsgreinarnar, fiskvinnslan og áliðnaðurinn sérstaklega, sem aðallega afla gjaldeyris inn í landið. Önnur fyrirtæki hjálpa til. Á einhvern hátt þarf ríkissjóður svo að sjá til þess að þessi gjaldeyrir skili sér í kassann til að hægt sé að nota hann til að greiða fyrir Icesave samninginn.  Hvernig á að gera það? Er ekki einfaldasta leiðin að viðhalda gjaldeyrishöftum og hækka skatta á fyrirtækin í landinu? Hvort tveggja er atvinnulífinu augljóslega mjög óhagstætt og vandskilið hvernig Vilhjálmur Egilsson gengur erinda umbjóðenda sinna með því að hvetja til þess að Alþingismenn samþykki samning sem ber í sér slíka áhættu.

b) Vegna þess að krafan er í erlendum gjaldeyri en ekki krónum verður til gengisáhætta. Krónutalan sem íslenska ríkið þarf að greiða getur því breyst dramatískan hátt ef sveiflur verða á gengi krónunnar. Gott dæmi um þetta er að krónan hefur stykst gagnvart evru frá janúar 2010, úr 180 krónum í um 154 kr á evru. Það þýðir að heildarkrafa UK og HOL í krónum hefur lækkað um c.a. 100 milljarða króna.Hún hefur samt ekkert lækkað í raun og veru.  Það er því augljóst að íslenska ríkið á gríðarlega hagsmuni í Icesave málinu undir því komna að gengi krónunnar styrkist, eða í það minnsta falli ekki hratt og djúpt.  Ef gengi krónunnar fellur geta greiðslur vegna Icesave samnings hækkað skyndilega um tugi milljarða króna. Undanfarin tvö ár hefur krónunni verið haldið í öndunarvél með gjaldeyrishöftum.

Það vita allir að gengi Seðlabankans er mun hærra en raunverulegt gengi krónunnar á erlendum markaði.  Það er því jafn augljóst að þegar gjaldeyrishöft verða afnumin þá mun krónan óumflýjanlega og örugglega falla töluvert.  Hversu hratt og hversu djúpt er erfitt að segja.  Þetta er augljósa ástæðan fyrir því að gjaldeyrishöft hafa ekki verið afnumin. Punkturinn hér er sá að ef kominn er á Icesave samningur sem gerir ráð fyrir greiðslum á tugum eða hundruðum milljarða í erlendum gjaldeyri þá verða gjaldeyrishöft nær örugglega enn nauðsynlegri en fyrr, til að tryggja að sú “skuld” hækki ekki um tugmilljarða í krónum á einni nóttu vegna annars óumflýjanlegs gengisfalls krónunnar.

Það væri skynsamlegt að áætla að Vilhjálmur Egilsson, Samtök atvinnulífsins og aðrir hagsmunaaðilar sem nú er pressað á að gerast lobbíistar Icesave samkomulags gagnvart þingi og þjóð, hafi kynnt sér þetta allt í þaula.  Eitt af því sem skynsamlegt væri að áætla að þeir hafi kynnt sér, rætt, aflað sér upplýsinga um og komist að niðurstöðu um eru þær 40 spurningar sem InDefence hópurinn sendi frá sér fyrir viku síðan. Ekki vegna þess að þær komu frá InDefence hópnum, heldur vegna þess að margar þeirra eru grundvallarspurningar sem er bráðnauðsynlegt að fá svör við áður en gengið er frá nýjum Icesave samningum og allir sem ræða eða taka ákvarðanir um Icesave málið verða að fá svör við áður en þeir geta tekið upplýsta afstöðu til nýrra samninga.

Því miður virðist skynsemin ekki hafa ráðið för hjá Vilhjálmi og SA frekar en fyrri daginn í Icesave málinu. Það væri óskandi að þeir sem taka ákvarðanir í þessu máli, sem og þeir sem taka að sér að reyna að pressa á ákveðna niðurstöðu í því, gerðu sér far um að skoða til hlítar rök, upplýsingar og staðreyndir um málið í stað þess að treysta blindandi á opinberar yfirlýsingar og misvitrar upphrópanir um málið í fjölmiðlum.

Ef það hefði ráðið ferðinni frá upphafi væri staðan í þessu máli hugsanlega heldur skárri en hún er í dag.

Þá er síðasta kosningabaráttuvikan runnin upp. Við frambjóðendur erum auðvitað á síðustu metrunum að reyna að koma okkur á framfæri og meðal þess sem ég hef gert í dag er að fara í útvarpsviðtal hjá RÚV og að útbúa dreifibréf sem mínir stuðningsmenn geta sent í tölvupósti eða prentað út og lagt fram eða hengt upp, t.d. á vinnustað sínum eða annarsstaðar þar sem áhugasamra kjósenda er von.

Viðtalið verður sent út á Gufunni einhvern næstu daga (það verður líka hægt að nálgast á netinu, ég mun birta tengilinn þegar þar að kemur) og dreifibréfinu er hægt að hala niður með því að smella hér (ath. að vel má prenta það út í svart-hvítu, engin þörf á litaprentun nema fólk vilji það heldur). Athugið að það er líka  sem mynd hér neðst í pistlinum ef einhverjir vilja heldur dreifa því á því formi á vefnum, facebook eða annarsstaðar.

Ég hef fengið ábendingar um að við frambjóðendur séum of dugleg við að setja fram almennar áherslur en ekki nægilega skýrt hvernig við viljum ná þessum áherslum fram í komandi stjórnarskrá.  Ég ætla að taka það ágæta fólk sem hefur bent á þetta á orðinu og nota vikuna til að setja inn stutta pistla um það hvernig má að mínu mati ná fram grundvallaratriðum sem ég vil leggja áherslu á.  Þetta verður auðvitað ekki tæmandi, en ætti að gefa aðeins betri mynd af því hvernig ég hef hugsað þessa hluti.

Kosningarnar á laugardaginn skipta miklu máli. Mætum öll á kjörstað!

Kosið verður til stjórnlagaþingsins á laugardaginn. Ég hvet að sjálfsögðu alla til að skunda á kjörstað á laugardaginn og nýta atkvæðisréttinn, og þá gildir einu hvort fólk ætlar að kjósa mig eða einhvern annan. Lýðræðið er ekki sjálfgefið og það er skylda okkar sem í dag förum höndum um grunngildi íslenska lýðræðissamfélagsins að ganga um þau af virðingu. Við búum við lýðræði, en við þurfum samt að búa það til á hverjum degi. Þessa umgengni okkar við lýðræðið hef ég reyndar áður minnst á hér á síðunni, af öðru tilefni, en sá pistill á reyndar alveg jafn vel við núna. Ég ætla því ekki að endurorða hann hér heldur bara benda á hann og segja: Allir á kjörstað!

Þessar kosningar eru líka sérstaklega merkilegar íslenskri lýðræðissögu. Í fyrsta sinn í sögu lýðveldisins er viðhaft persónukjör í kosningum og ekki er síður merkilegt að nú er landið í fyrsta sinn í sögunni eitt kjördæmi.  Báðar þessar hugmyndir hafa verið í umræðunni sem hugsanlegt framtíðarskipulag kosninga á Íslandi og það er því mikilvægt að kosningaþáttaka verði góð núna svo við fáum rétta mynd af því hvernig þessar tvær breytingar koma út.