Vilhjálmur Egilsson, íslensk fyrirtæki og Icesave

Það er á almannavitorði að þrátt fyrir að enginn Icesave samningur liggi á borðinu þá hefur fjármálaráðuneytið fyrir nokkrum vikum síðan haldið fundi me

ð forkólfum viðskipta- og atvinnulífsins á Íslandi til að kynna þeim valin atriði úr því “samkomulagi” sem á að hafa náðst um grunnatriði málsins. Á þessum fundum var lögð áhersla á að samkomulagið væri nánast í höfn, nema að stjórnarandstaðan virtist ætla að standa í vegi fyrir því enn einu sinni.

Þessi taktík ríkisstjórnarinnar virðist nú hafa skilað þeim árangri að Vilhjálmur Egilsson og fleiri (skv. fréttum) eru farnir að hringja í þingmenn stjórnarandstöðunnar og hvetja þá til að styðja Icesave samning sem enn er ekki tilbúinn og hann sjálfur veit ekki hvað verður í á endanum. Fjármálaráðuneytinu hefur því tekist það ætlunarverk sitt að gera hagsmunaaðila eins og SA að lobbíistum sínum gagnvart stjórnarandstöðunni í Icesave málinu.

Ástæður þess að SA og Vilhjálmi liggur svo á að klára Icesave málið eru sama gamla bilaða platan: 1) að Icesave málið sé að stöðva erlenda fjárfestingu og erlent fjármagn fyrir íslensk fyrirtæki  2) að ekki sé hægt að afnema gjaldeyrishöft og þar með bæta stöðu íslenskra fyrirtækja nema ljúka Icesave málinu. Skoðum þetta aðeins betur.

1) Fyrirtækin Össur, Marel, Landsvirkjun og Icelandic Group hafa öll fengið aðgang að því fjármagni sem þau þurfa á að halda síðastliðið ár, þar af Marel og IG nú á síðustu vikum. Þessi endurfjármögnun svo mikilvægra fyrirtækja sýnir svart á hvítu að íslensk fyrirtæki njóta eðlilegra kjara á erlendum fjármálamarkaði miðað við stöðu íslensks efnahagslífs. Lítum stuttlega á tvö þessara dæma:

• Icelandic Group hefur endurfjármagnað erlendar skuldir fyrir um 125 milljarða evra á árinu. Erlendir bankar endurfjármögnuðu lán félagsins að stærstu leyti en Icelandic þarf að borga tæplega 300 punkta álag ofan á LIBOR fyrir fjármögnunina. Um er að ræða sambærileg kjör og íslenska ríkið fékk á lánum frá Norðurlandaþjóðunum vegna efnahagsáætlunar AGS. Engin merki eru um að Icesave málið hafi tafið eða skemmt fyrir endurfjármögnun Icelandic Group.

• Marel gerði nýlega samning við hóp sex alþjóðlegra banka um langtímafjármögnun að upphæð 350 milljónir evra. Meðal vaxtakjör í upphafi samnings eru EURIBOR/LIBOR + 320 bps og er reiknað með að vaxtaálag muni lækka á lánstímabilinu, í takt við aukinn fjárhagslegan styrk fyrirtækisins. Sex alþjóðlegir bankar, undir forystu ING Bank, Rabobank og ABN Amro standa að þessum heildar fjármögnunarpakka. Meðal þess sem vekur athygli í endurfjármögnun Marel er að vaxtakjörin eru svipuð og íslenska ríkinu bjóðast, og að stærstu bankar Hollands standa að fjármögnuninni. Ef einhverjir ættu að gjalda varhug við að lána íslenskum fyrirtækjum peninga hlytu það helst að vera nákvæmlega þessir bankar. Talsmenn Marel hafa tekið fram að Icesave málið hafi ekki einu sinni verið rætt í þessu sambandi.

Líta má á endurfjármögnun Marel hjá stærstu bönkum Hollands sem síðasta naglann í kistuna fyrir þessa goðsögn um að Icesave stöðvi alla efnahagslega uppbyggingu á Íslandi. Það er því rétt að menn hætti loksins að tyggja þessa úreltu tuggu í fjölmiðlum og leiti annarra skýringa á töfum á uppbyggingu efnahagslífsins, t.d. í stefnu ríkisstjórnarinnar sjálfrar gagnvart erlendum fjárfestum og fyrirtækjum.

Ein kjarnaspurningin hér innanlands í Icesave málinu hefur verið þessi:Hefur Icesave málið tafið uppbyggingu efnahagslífsins, skemmt fyrir íslenskum fyrirtækjum og sett “allt í frost” gagnvart Íslandi á erlendum fjármagnsmörkuðum undanfarið ár?

Það er auðvitað erfitt að segja með beinum rökum og tilvitnunum.  Enda hafa þeir sem halda þessu fram aldrei nefnt bein dæmi um þetta máli sínu til stuðnings. Aðeins liggja fyrir, því miður, óljósar alhæfingar ýmissa aðila um að þetta sé svona, óstuddar beinum rökum eða dæmum.  Hins vegar ber ekki að draga úr því að þetta mál hefur verið milli tannana á heimspressunni og hefur því eflaust haft einhver áhrif á íslensk fyrirtæki erlendis.  Fullyrðingar um Icesave fjármálafrostið eru samt sem áður greinilega stórlega orðum auknar miðað við það sem var nefnt hér að ofan.

Ein augljós staðreynd varpar þó nokkru ljósi á þetta atriði, skuldatryggingarálag Íslands.  Skuldatryggingarálag segir í mjög grófum dráttum til um traust fjárfesta á íslenska ríkinu. Sé skuldatryggingaálag lágt má draga þá ályktun að fjárfestar telji góðar líkur á að fá kröfur sínar greiddar. Eftir því sem traustið minnkar, hækkar skuldatryggingaálagið.

Hér er vert að skoða söguna frá því Icesave 2 var samþykkt á Alþingi við áramót 2010. Þegar forseti Íslands synjaði lögunum staðfestingar upphófst mikill kór um að íslenskt efnahagslíf og traust á íslenska ríkinu á erlendum mörkuðum myndi hrapa suður á bóginn yrði Icesave lögunum hafnað í þjóðaratkvæðagreiðslu.

Í byrjun febrúar 2010, mánuði fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna, var skuldatryggingarálag Íslands (til 5 ára) 675 punktar (6,75%).  Síðan þá hefur álagið farið lækkandi og í byrjun nóvember stóð það í 273 punktum.  Á meðan Icesave málið hefur staðið óleyst hefur traust erlendra fjárfesta á Íslandi farið vaxandi þannig að skuldatryggingaálagið hefur lækkað um 400 punkta.

Skuldatryggingaálag Íslands (til 5 ára) í byrjun nóvember var 273 punktar.  Það er aðeins 90 punktum yfir meðalskuldatryggingarálagi Vestur-Evrópuríkja, sem á sama tíma var 184 punktar. Til samanburðar má nefna að Grikkland stóð þá í 852 punktum, Portúgal í 439 punktum og Írland í 583 punktum. Það er athyglivert að þetta er staðan tæpum mánuði áður en Írar fengu risalán frá AGS og ESB.

Skuldatryggingaálag er ein af fáum tölum sem gefa til kynna hver raunveruleg staða Íslands er á erlendum fjármálamörkuðum.

2) Samkvæmt Seðlabankanum er ekki í spilunum að afnema gjaldeyrishöft á næstunni.  Seðlabankastjóri gaf miklu frekar upp boltann með að þau gjaldeyrishöft yrðu framlengd í Yfirlýsingu vegna gjaldeyrishafta frá 3. nóvember 2010. Þar segir t.d. í 8. lið:

“Að gefnu því að það gæti dregist til áramóta að bæta úr hugsanlegri vöntun á eigin fé í bankakerfinu, þá er ekki raunhæft að ætla að önnur skref … verði stigin til að aflétta höftum á útflæði fjármagns fyrir árslok. Auk þess verða engin slík skref stigin áður en endurskoðuð áætlun hefur verið kunngerð.  Ennfremur verða engar grundvallarbreytingar á núverandi reglum gerðar fyrr en í mars 2011 þótt endurskoðuð áætlun verði tilbúin fyrir þann tíma. … Þessi skuldbinding er studd af efnahags- og viðskiptaráðherra. Hafa ber í huga að heimildir í lögum um gjaldeyrishöft renna út í lok ágúst 2011. Hins vegar gæti tillaga um framlengingu lagaheimildarinnar orðið hluti af endurskoðaðri áætlun”

Það er vert að taka það fram að þrátt fyrir að Seðlabankastjóri hafi áður verið óhræddur við að tala um Icesave málið í yfirlýsingum sínum þá er eftir því takandi að á það er ekki minnst hér.  Þetta er sérstaklega athyglivert í ljósi þeirrar áherslu sem SA og aðrir aðilar íslensks viðskipta- og atvinnulífs hafa lagt á að Icesave málið standi í vegi fyrir afnámi gjaldeyrishafta.

Ef við lítum á einfaldar staðreyndir þá er miklu líklegra að Icesave samningur sem bindur íslenska ríkið til að standa skil á greiðslum upp á tugi eða hundruð milljarða í erlendum gjaldeyri muni valda því að gjaldeyrishöft verði viðvarandi forsenda íslensku efnahangslífi mörg ár inn í framtíðina.  Það sem alltaf virðist gleymast er að Icesave kröfur Breta og Hollendinga eru í evrum og pundum, ekki í íslenskum krónum.

Ef “skuld” íslenska ríkisins er metin á 60 milljarða króna þarf að breyta þeim krónum í evrur og pund áður en greitt er. Til þess þarf ríkissjóður að afla gjaldeyris, þ.e. evrur og pund verða að vera til í sjóði sem hægt er að draga á.  Í því sambandi er rétt að athuga tvær staðreyndir:

a) Ríkissjóður Íslands á ekki allan gjaldeyri sem kemur inn í landið. Það eru útflutningsgreinarnar, fiskvinnslan og áliðnaðurinn sérstaklega, sem aðallega afla gjaldeyris inn í landið. Önnur fyrirtæki hjálpa til. Á einhvern hátt þarf ríkissjóður svo að sjá til þess að þessi gjaldeyrir skili sér í kassann til að hægt sé að nota hann til að greiða fyrir Icesave samninginn.  Hvernig á að gera það? Er ekki einfaldasta leiðin að viðhalda gjaldeyrishöftum og hækka skatta á fyrirtækin í landinu? Hvort tveggja er atvinnulífinu augljóslega mjög óhagstætt og vandskilið hvernig Vilhjálmur Egilsson gengur erinda umbjóðenda sinna með því að hvetja til þess að Alþingismenn samþykki samning sem ber í sér slíka áhættu.

b) Vegna þess að krafan er í erlendum gjaldeyri en ekki krónum verður til gengisáhætta. Krónutalan sem íslenska ríkið þarf að greiða getur því breyst dramatískan hátt ef sveiflur verða á gengi krónunnar. Gott dæmi um þetta er að krónan hefur stykst gagnvart evru frá janúar 2010, úr 180 krónum í um 154 kr á evru. Það þýðir að heildarkrafa UK og HOL í krónum hefur lækkað um c.a. 100 milljarða króna.Hún hefur samt ekkert lækkað í raun og veru.  Það er því augljóst að íslenska ríkið á gríðarlega hagsmuni í Icesave málinu undir því komna að gengi krónunnar styrkist, eða í það minnsta falli ekki hratt og djúpt.  Ef gengi krónunnar fellur geta greiðslur vegna Icesave samnings hækkað skyndilega um tugi milljarða króna. Undanfarin tvö ár hefur krónunni verið haldið í öndunarvél með gjaldeyrishöftum.

Það vita allir að gengi Seðlabankans er mun hærra en raunverulegt gengi krónunnar á erlendum markaði.  Það er því jafn augljóst að þegar gjaldeyrishöft verða afnumin þá mun krónan óumflýjanlega og örugglega falla töluvert.  Hversu hratt og hversu djúpt er erfitt að segja.  Þetta er augljósa ástæðan fyrir því að gjaldeyrishöft hafa ekki verið afnumin. Punkturinn hér er sá að ef kominn er á Icesave samningur sem gerir ráð fyrir greiðslum á tugum eða hundruðum milljarða í erlendum gjaldeyri þá verða gjaldeyrishöft nær örugglega enn nauðsynlegri en fyrr, til að tryggja að sú “skuld” hækki ekki um tugmilljarða í krónum á einni nóttu vegna annars óumflýjanlegs gengisfalls krónunnar.

Það væri skynsamlegt að áætla að Vilhjálmur Egilsson, Samtök atvinnulífsins og aðrir hagsmunaaðilar sem nú er pressað á að gerast lobbíistar Icesave samkomulags gagnvart þingi og þjóð, hafi kynnt sér þetta allt í þaula.  Eitt af því sem skynsamlegt væri að áætla að þeir hafi kynnt sér, rætt, aflað sér upplýsinga um og komist að niðurstöðu um eru þær 40 spurningar sem InDefence hópurinn sendi frá sér fyrir viku síðan. Ekki vegna þess að þær komu frá InDefence hópnum, heldur vegna þess að margar þeirra eru grundvallarspurningar sem er bráðnauðsynlegt að fá svör við áður en gengið er frá nýjum Icesave samningum og allir sem ræða eða taka ákvarðanir um Icesave málið verða að fá svör við áður en þeir geta tekið upplýsta afstöðu til nýrra samninga.

Því miður virðist skynsemin ekki hafa ráðið för hjá Vilhjálmi og SA frekar en fyrri daginn í Icesave málinu. Það væri óskandi að þeir sem taka ákvarðanir í þessu máli, sem og þeir sem taka að sér að reyna að pressa á ákveðna niðurstöðu í því, gerðu sér far um að skoða til hlítar rök, upplýsingar og staðreyndir um málið í stað þess að treysta blindandi á opinberar yfirlýsingar og misvitrar upphrópanir um málið í fjölmiðlum.

Ef það hefði ráðið ferðinni frá upphafi væri staðan í þessu máli hugsanlega heldur skárri en hún er í dag.

Athugasemdir

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 6.12.2010 kl. 10:18]

FLott færsla hjá þér.